Hudeybiye Uzlaşması: Fethin Anahtarı Peygamber’in stratejisi ve diplomatik zekası
Hicretin altıncı yılında Peygamber (s.a.v.) ve ashabı umre yapmak için yola çıktılar, ancak Kureyşliler Mekke’ye girmelerini engellediler. Bu koşullar altında, görünüşte Müslümanlara haksızlık gibi görünen, ancak gerçekte açık bir fetih ve Peygamber’in diplomatik zekâsının bir işareti olan Hudeybiye uzlaşmasıgerçekleşti. Bu uzlaşmanın hikâyesi nedir ve Büyük Fetih’in gerçekleşmesine nasıl yol açmıştır?
Umre Yolculuğu ve Kureyş Yasağı
Peygamber, Hicret’in altıncı yılında Zilkade ayında Medine’den yaklaşık 1.400 sahabeyle birlikte Umre yapmak üzere Allah’ın Kutsal Evi’ne gitmek üzere ayrıldı. Savaş değil barış ve umre niyetine işaret eden kınlarındaki kılıçlar dışında hiçbir silahları yoktu. Müslümanların geliş haberi Kureyş’e ulaştığında, statü ve saygınlıklarından korkarak Mekke’ye girmelerini engellemekte ısrar ettiler ve Urve bin Mesud el-Takafi ve diğerlerini müzakere için gönderdiler.
Rıdvan’ın Bey’atı: Müminlerin Yerine Getirilmesi
Müzakereler devam ederken, Peygamber Osman bin Affan’ı (Allah ondan razı olsun) müzakere için Kureyş’e gönderdi, ancak Osman gecikti ve öldürüldüğü haberi yayıldı. Bunun üzerine sahabeler Hudeybiye olarak bilinen yerde bir ağacın altında Osman’ın intikamını almak için ölümüne savaşmak üzere Peygamber’e biat ettiler. Rıdvan Biatıolarak bilinen bu biat, sahabenin samimi inancının ve Allah ve Resulü uğruna fedakârlık yapmaya hazır olduklarının bir kanıtıydı.
Delil: Kur’an-ı Kerim, Fetih Suresi’nde bu mübarek biatten bahseder:
لَّقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا
(Feth Suresi: 18).
Uzlaşma maddeleri: Acı ama açık
Osman’ın öldürülmediği anlaşıldıktan ve zorlu müzakerelerden sonra, Peygamber (sav) ile Kureyş’i temsil eden Süheyl ibn Amr arasında bir uzlaşma imzalandı. Bu uzlaşmanın şartları Müslümanlara adil görünmüyordu ve bunların en önemlileri şunlardı
- Çatışmaların on yıl süreyle durdurulması.
- Müslümanlar bu yıl umre yapmadan Medine’ye dönecekler ve gelecek yıl umre yapmak için geri dönecekler.
- Kim Kureyş’ten Müslüman olarak Peygamber’e gelirse onlara iade edilecekve kim Müslümanlardan mürted olarak Kureyş’e gelirse onlara iade edilmeyecektir.
- Müslümanlarla veya Kureyşlilerle ittifak yapmak isteyen herhangi bir kabile bunu yapmakta serbesttir.
Ömer ibn el-Hattab’ın (Allah ondan razı olsun) başını çektiği bazı sahabeler, bu şartları Müslümanlara hakaret olarak görerek itiraz ettiler. Ancak Peygamber, bilgeliğiyle diğerlerinin göremediğini gördü ve bu uzlaşmanın Müslümanlar için iyi olacağından emindi.
Deliller: Bu hükümlerin ayrıntıları Sahih-i Buhari ‘de ve diğer Sünnet ve Sira kitaplarında zikredilmiştir.
Peygamber’in bilgeliği ve ileri görüşlülüğü: Vahyedilen Fetih
Peygamber’in hikmeti kısa sürede anlaşıldı. Kur’an-ı Kerim bu uzlaşmayı bir “fetih” olarak tanımlar.
Kanıt: Yüce Tanrı şöyle buyurdu:
إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا
(Feth Suresi: 1).
Hudeybiye uzlaşması nasıl bir fetih oldu?
- Kureyşliler Müslümanları siyasi bir güç olarak tanır: Müslümanlarla ilk kez, Medine’deki devletlerini zımnen tanıyan bir antlaşma yapılır.
- Daveti özgürce yaymak: On yıl boyunca savaşın durması, Müslümanların Kureyş’in savaşından korkmadan Arap kabilelerine daveti daha özgürce yaymalarını sağladı. Bu dönemde, önceki tüm yıllarda olduğundan daha fazla insan Müslüman oldu.
- Peygamber’le ittifak yapan kabileler: Huzâa kabilesi Müslümanlarla, Bekir kabilesi ise Kureyş’le ittifak yaptı. Bu, sonraki olaylarda önemli bir rol oynadı.
- Mekke’nin fethi için hazırlık: Görünüşte adil olmayan bu şart (Müslüman olarak gelenlerin geri gönderilmesi) uzun sürmedi, çünkü tecrübeler bunun Müslümanların lehine olduğunu kanıtladı. Kureyş’in Müslüman müttefiklere karşı saldırmazlık maddesini ihlal etmesi (Bekir Huzâa’ya saldırdığında) iki yıl sonra Mekke’nin fethinin doğrudan sebebiydi.
Sonuç: İlahi Strateji ve Peygamberlik Diplomasisi
Hudeybiye uzlaşması, Peygamber’in biyografisinde, geniş kapsamlı sonuçlara bakan ve daha büyük çıkarlara ulaşmak için görünenleri feda eden bilge liderliğin eşsiz bir örneğidir. Bu uzlaşma, diplomasi ve sabır konusunda bir ders ve Müslümanlar için askeri fetihlerden daha az önemli olmayan büyük bir fetihtir. Bu, Allah’a güvenerek bilgelik ve öngörünün, ilk başta çıplak gözle görülemeyen, ancak büyük hayırlara yol açan zaferler elde edebileceğini kanıtlamaktadır.
Peygamber’in Hudeybiye barışını kabul etme kararından öğrendiğiniz en önemli hikmet nedir?
