در تاریخ انبیای بزرگوار، داستان زکریا و یحیی علیهما السلام به عنوان نشانه‌ای بزرگ از اجابت دعاهای الهی، افتخار فرزندان صالح و نور عبادت خالص برجسته است. این داستانی است که در دل‌های ناامید امید می‌دمد و نشان می‌دهد که رحمت و قدرت خداوند محدود به سن یا شرایط نیست و دعای مداوم و خالصانه، درهای غیرممکن را می‌گشاید.
زکریا، علیه السلام: پیری و امید بی‌پایان
زکریا علیه السلام پیامبری صالح بود که به عنوان سرپرست بیت المقدس و سرپرست مریم باکره علیها السلام منصوب شده بود. زکریا از قبل به سن پیری رسیده بود و همسرش نازا بود. این شرایط انسانی می‌توانست درهای امید به فرزند را ببندد، اما قلب زکریا سرشار از ایمان و یقین بود که قدرت خدا بالاتر از همه علل و موانع است.
زکریا متوجه سخاوت خداوند نسبت به مریم شد و اینکه چگونه روزی او بدون هیچ دلیل روشنی از جانب خداوند به او می‌رسید. وقتی دید که در زمستان میوه‌های تابستانی و در تابستان میوه‌های زمستانی به او داده می‌شود، فهمید که خداوند بر هر چیزی قادر است و کسی که در غیر از فصل به مریم روزی می‌دهد، قادر است که با وجود پیری و نازایی همسرش، به او پسری نیز عطا کند.
شواهد: قرآن کریم در سوره آل عمران به این موقعیت که زکریا را به دعا الهام کرد، اشاره می‌کند:
كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا ۖ قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَا ۖ قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ ۖ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ (37) هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِن لَّدُنكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ (38)
(سوره آل عمران:) 37-38).
آنگاه زکریا با تضرع و زاری خالصانه به درگاه پروردگارش روی آورد و از او خواست که به او فرزندانی پاک عطا کند، نه برای جانشینی در پادشاهی یا ثروت، بلکه برای اینکه پس از او رسالت را ادامه دهند، وارث نبوت باشند و مردم را به سوی خدا دعوت کنند.
اجابت دعا: یحیی یک نام و یک پیامبر است
دعای زکریا علیه السلام بی‌پاسخ نماند. در حالی که او در محراب مشغول نماز بود، فرشتگان او را ندا دادند و به او مژده پسری به نام یحیی دادند. این نام خود معجزه‌ای بود، زیرا هیچ کس قبل از او به این نام نامگذاری نشده بود و این نشان دهنده ویژگی خاص این پسر و برکت تولد اوست.
زکریا از این بشارت در شگفت شد، چگونه ممکن است او پسری داشته باشد در حالی که او پیرمردی سالخورده و همسرش نازا است؟
دلیل: خداوند متعال در سوره آل عمران می‌فرماید:
فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَىٰ مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِّنَ الصَّالِحِينَ (39) قَالَ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَقَدْ بَلَغَنِيَ الْكِبَرُ وَامْرَأَتِي عَاقِرٌ ۖ قَالَ كَذَٰلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ (40)
(سوره آل عمران:) 39-40).
زکریا برای این بشارت، نشانه‌ای خواست، پس خداوند به او فرمود که نشانه‌ی او این است که سه روز جز با اشاره با مردم سخن نگوید، در حالی که از هرگونه بیماری که مانع سخن گفتن او شود، پاک باشد تا به وقوع معجزه یقین بیشتری پیدا کند.
یحیی (علیه السلام): پیامبری فرخنده و عابدی نخستین
یحیی علیه السلام در راستای تحقق وعده الهی به دنیا آمد. او از بدو تولد، کودکی ممتاز بود و خداوند در سنین پایین به او حکمت عطا کرد. او با تقوا و درستکاری پرورش یافت، نسبت به والدین خود وظیفه شناس، متعهد به دین خدا و از امور دنیوی کناره گیری کرد. خداوند او را برگزیده بود تا نبوت عیسی علیه السلام را تأیید کند و زمینه ظهور او را فراهم سازد.
شواهد: قرآن کریم در سوره مریم، آیات ۱ و ۲ ، فضایل حضرت یحیی علیه السلام را بیان می‌کند.
يَا يَحْيَىٰ خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ ۖ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا (12) وَحَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَكَاةً ۖ وَكَانَ تَقِيًّا (13) وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُن جَبَّارًا عَصِيًّا (14) وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا (15)
(سوره مریم:) 12-15).
یحیی علیه السلام نمونه‌ای از یک عابد پارسا بود که از خواسته‌های دنیوی دوری گزید و زندگی خود را وقف عبادت خدا و دعوت مردم به نیکی کرد. او شهید راه خدا بود که به جرم پایبندی به حق و نهی از منکر به دست ستمگران کشته شد.
نتیجه‌گیری: درس‌هایی در دعا، امید و تقوا
داستان زکریا و یحیی، علیهما السلام، از جمله داستان‌هایی است که امیدآفرین و درس‌های بزرگی را به همراه دارد:
- معجزه دعا: در دعا هیچ ناامیدی وجود ندارد، زیرا خداوند بر هر چیزی قادر است و قدرت او فراتر از علل ظاهری است. دعای زکریا به ما می‌آموزد که در درخواست‌های خود پافشاری کنیم و به اجابت آن، صرف نظر از شرایط، یقین داشته باشیم.
- ارزش فرزندان صالح: این داستان اهمیت فرزندان صالحی را که راه خیر و موعظه پدران را ادامه می‌دهند، نشان می‌دهد و اینکه آنها صرفاً زینت زندگی نیستند، بلکه امتداد موعظه هستند.
- تقوا و پرهیزگاری از کودکی: تربیت یحیی علیه السلام از کودکی در تقوا و پرهیزگاری، اهمیت تربیت صحیح دینی را نشان می‌دهد و اینکه عبادت و زهد می‌تواند از ویژگی‌های یک فرد از ابتدای زندگی باشد.
- منبع حقیقی رزق و روزی: داستان مریم، که منبع الهام زکریا بود، به ما یادآوری می‌کند که همه رزق و روزی‌ها از جانب خداست، او به هر که بخواهد بی‌حد و مرز روزی می‌دهد، و اینکه اسباب و علل همه چیز نیستند.
- پایبندی به حقیقت به هر قیمتی: یحیی علیه السلام مانند دیگر پیامبران، از حقیقت دست نکشید و جان خود را فدای آن کرد. این درس بزرگی در فداکاری برای اصول است.
داستان‌های زکریا و یحیی، که درود خدا بر آنها باد، دو گواه بر بی‌نهایت بودن قدرت خداوند هستند، و اینکه او کسانی را که خالصانه او را می‌خوانند ناامید نمی‌کند، و اینکه سرانجام صابران و پرهیزگاران، پاداش و فضل عظیم در دنیا و آخرت است.
مهمترین درسی که داستان زکریا و یحیی علیهما السلام در شما به جا گذاشت، چیست؟
